საყურადღებო ცვლილებები, რომლებიც შეეხო კონცენტრაციის საკითხებს
2020 წლის 4 ნოემბრიდან „კონკურენციის შესახებ“ საქართველოს კანონში განხორციელებული ცვლილებები შეეხო ერთ-ერთ მნიშვნელოვან, სააგენტოს მიერ წინასწარ რეგულირებას დაქვემდებარებულ სფეროს. კერძოდ, არსებითად შეიცვალა კონცენტრაციის მარეგულირებელი ნორმები, აღსრულების მექანიზმები და პროცედურული ნაწილი.
კონცენტრაცია, თავის მხრივ, წარმოადგენს ტრანზაქციას, რომლის შედეგად ხდება ეკონომიკური საქმიანობის განმახორციელებელი პირების — ეკონომიკური აგენტების გაერთიანება სხვადასხვა სამართლებრივი გზით. კონცენტრაციის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული სახეა ეკონომიკური აგენტების შერწყმა. კონცენტრაციად, ასევე, მიიჩნევა ეკონომიკურ აგენტზე სრული ან ნაწილობრივი კონტროლის მოპოვება (ხელშეკრულებით, წილის შეძენით და აშ.) და ისეთი ერთობლივი საწარმოს შექმნა, რომელიც ხანგრძლივად ასრულებს დამოუკიდებელი ეკონომიკური აგენტის ფუნქციებს.
ცვლილებებამდე, კონცენტრაციად იყო მიჩნეული ოპერაცია, როდესაც ეკონომიკურ აგენტზე კონტროლის მოპოვება ხდებოდა ისეთი პირის მიერ, რომელიც უკვე აკონტროლებდა სხვა ეკონომიკურ აგენტს. აქ იგულისხმებოდა როგორც ფიზიკური, ასევე, იურიდიული პირი. ხოლო, ცვლილებების შემდეგ, დამატებით სხვა ეკონომიკური აგენტის კონტროლის სავალდებულო პირობა დარჩა მხოლოდ ფიზიკური პირს. მაგალითად, როდესაც, ფიზიკური პირი თავისი სახელით იძენს კონტროლს მეორე საწარმოზე, ეს ოპერაცია კონცენტრაციად იქნება მიჩნეული მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ის უკვე აკონტროლებს სხვა ეკონომიკურ აგენტს, მაგალითად, არის სხვა საწარმოს დირექტორი, ფლობს მასში რაიმე მნიშვნელოვანი ხმის უფლებას და ა.შ. ეკონომიკური აგენტის შემთხვევაში კი დამატებითი საწარმოს კონტროლი აღარ არის სავალდებულო.
აღსანიშნავია, რომ ოპერაციის კონცენტრაციად დაკვალიფიცირება ავტომატურად არ ავალდებულებს პირებს მიმართონ სააგენტოს კონცენტრაციის თაობაზე შეტყობინებით. ვალდებულების წარმოშობისთვის აუცილებელია, დაკმაყოფილებულ იქნეს ე.წ. ბრუნვის კრიტერიუმი. კერძოდ, კუმულატიურად უნდა არსებობდეს ორი პირობა — კონცენტრაციაში მონაწილე პირების საქართველოს ტერიტორიაზე არსებული ერთობლივი ჯამური ბრუნვა უნდა აღემატებოდეს 20 მილიონ ლარს და ამასთანავე, ცალ-ცალკე თითოეული მათგანის ბრუნვა უნდა აღემატებოდეს 5 მილიონს. ცვლილებების განხორციელებამდე, ბრუნვასთან ერთად არსებობდა აქტივების ოდენობის კრიტერიუმიც, რომელიც დღეს მოქმედი კანონმდებლობით აღარ არის გათვალისწინებული.
ბრუნვის ოდენობის გამოთვლის მიზნებისთვის, მნიშვნელობა ენიჭება კონცენტრაციაში მონაწილე პირებისთვის სააგენტოსთვის მიმართვის ვალდებულების წარმოშობის ფაქტს. სწორედ ვალდებულების წარმოშობის წინა ფინანსური წლის მაჩვენებლებით იქნება ბრუნვა გამოანგარიშებული. კერძოდ, ვალდებულება წარმოიშობა კონცენტრაციის შესახებ შეთანხმების ძალაში შესვლამდე ან მის ფაქტობრივ განხორციელებამდე. ხოლო, თუ კონტროლის მოპოვება ხდება ეტაპობრივად, რამოდენიმე ტრანზაქციის ფარგლებში, უწყვეტი სამი წლის განმავლობაში, ვალდებულება წარმოიშობა იმ ბოლო ტრანზაქციის განხორციელებამდე, რომლითაც საბოლოოდ ხდება კონტროლის მოპოვება.
მეორე მხრივ, ვალდებულების წარმოშობის ფაქტს მნიშვნელობა აქვს რათა სააგენტომ დაადგინოს აქვს თუ არა ადგილი სავალდებულო მიმართვას დაქვემდებარებული კონცენტრაციის შესახებ შეტყობინების წარუდგენლობას და სწორედ ამ ნაწილში განხორციელებული ცვლილებები არის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი. კერძოდ, შემოღებულია ჯარიმა სააგენტოს მიერ გადაწყვეტილების მიღების წინა ფინანსური წლის წლიური ბრუნვის 5%-მდე ოდენობით, თუ ეკონომიკური აგენტები არ წარადგენენ შეტყობინებას, ასევე, თუ არ დაელოდებიან სააგენტოში მიმდინარე წარმოების დასრულებას ან სააგენტოს უარყოფითი გადაწყვეტილების მიუხედავად თუ მაინც მოახდენენ გაერთიანებას.
თავის მხრივ, მიუხედავად კონცენტრაციის მონაწილე მხარეების რაოდენობისა, ჯარიმა დაეკისრება იმ პირს, რომელსაც ჰქონდა შეტყობინების წარმოდგენის ვალდებულება. კერძოდ, შეძენის ან კონტროლის სხვა საშუალებით მოპოვების შემთხვევაში — შემძენს ან იმ პირს ვინც მოიპოვებს მეორე ეკონომიკურ აგენტზე კონტროლს. ხოლო, თუ ადგილი აქვს შერწყმას ან ერთობლივი საწარმოს შექმნას — ყველა მონაწილე მხარეს. სანქციის შემოღება ამ ნაწილში პრევენციული ხასიათის მატარებელი იქნება და შეამცირებს ისეთი კონცენტრაციების ფორმირების რისკს, რომლებიც მიზანშეწონილია, შეფასდეს მარეგულირებელი უწყების მიერ.
2020 წელს განხორციელებული ცვლილებები ასევე შეეხო პროცედურულ ნაწილსაც. კერძოდ, ევროკავშირის მსგავსად, შემოღებულია სააგენტოს მიერ კონცენტრაციის შესახებ შეტყობინების განხილვის ორფაზიანი სისტემა:
ა) პირველი ფაზა — წარმოადგენს მარტივ ფაზას და გრძელდება მაქსიმუმ 25 სამუშაო დღე. კერძოდ, თუ კონცენტრაცია მარტივია და არ ახდენს გავლენას ეფექტიან კონკურენციაზე წარმოება სრულდება პირველი ფაზის ფარგლებში და სააგენტო გასცემს თანხმობას კონცენტრაციის განხორციელების თაობაზე.
ბ) მეორე ფაზა — წარმოადგენს ე.წ. რთულ ფაზას და გრძელდება მაქსიმუმ 90 კალენდარული დღე. კერძოდ, მეორე ფაზა იწყება იმ შემთხვევაში, თუ საჭიროა დამატებითი შესწავლა ან არსებობს გონივრული ეჭვი, რომ კონცენტრაცია შესაძლოა არ იყოს თავსებადი ნორმალურ კონკურენტულ გარემოსთან.
ცვლილებების შედეგად შემოღებული ფაზები ერთგვარად ახდენს ეკონომიკური აგენტების და ბაზარზე მონაწილე სხვა სუბიექტების უფლებების და ინტერესების დაბალანსებას და სააგენტომ უნდა უზრუნველყოს ამ ბალანსის დაცვა. კერძოდ, თუ კონცენტრაცია არსებითად არ ცვლის ბაზარს, მაქსიმალურად მოკლე ვადაში უნდა მოხდეს წარმოების დასრულება და გამოიცეს დადებითი გადაწყვეტილება, რათა ხელი არ შეეშალოთ სუბიექტებს მათ ბიზნეს საქმიანობაში. მეორე მხრივ, თუ კონცენტრაცია კომპლექსურია, მეორე დამატებითი ფაზა აუცილებელი გახდება, რათა ბაზარზე არ იქნებს დაშვებული ისეთი კონცენტრაცია, რაც უარყოფითად აისახება კონკურენციის პროცესზე.
ცვლილებების შედეგად, სავალდებულო გახდა სუბიექტებისათვის სააგენტოს მიერ გამოთხოვილი, საქმისთვის საჭირო ინფორმაციის მიწოდება და ინფორმაციის წარუდგენლობისთვის შემოღებულია სანქცია 3000 ლარის ოდენობით (განმეორებითობა — 5000 ლარი). ფიზიკური პირისთვის — 1000 ლარი (განმეორებითობა — 3000 ლარი).
შეტყობინების განხილვისთვის, შემოღებულია ერთჯერადი, ფიქსირებული საფასური 5000 ლარის ოდენობით, რომელიც უნდა გადაიხადოს კონცენტრაციის შეტყობინების წარმომდგენმა პირმა სააგენტოს ბიუჯეტში და სააგენტო შეტყობინების განხილვას დაიწყებს მხოლოდ საფასურის გადახდის დამადასტურებელი დოკუმენტის წარდგენის შემდეგ.
2020 წელს განხორციელებული ცვლილების შედეგად შემოღებული ერთ-ერთი საინტერესო მექანიზმია სტრუქტურული და ქცევითი ხასიათის ღონისძიებები, რომლის სააგენტოსთვის შეთავაზების უფლებაც აქვს კონცენტრაციის მხარეებს, თუ შეტყობინების განხილვის შედეგად იკვეთება, რომ კონცენტრაცია შესაძლოა არ იყოს თავსებადი კონკურენტულ გარემოსთან და სააგენტო აპირებს კონცენტრაციაზე უარის თქმას. სტრუქტურული (მაგ: წილის/ბიზნესის ნაწილის გაყიდვა) და ქცევითი (მაგ: რაიმე ქმედების განხორციელებისგან თავის შეკავება) ხასიათის ვალდებულების შესრულების შემდეგ მოხდება გარკვეული ცვლილება ბაზარზე და თუ ეს ცვლილება საკმარისია, სააგენტო გასცემს ერთგვარ პირობით თანხმობას. მეორე მხრივ, თუ სუბიექტები არ შეასრულებენ აღებულ ვალდებულებებს, გათვალისწინებულია ჯარიმა გადაწყვეტილების გამოტანის წინა წლის საშუალო დღიური ბრუნვის 5%-მდე (ფიზიკური პირისთვის 500 ლარამდე). პარალელურად, სააგენტოს ენიჭება უფლება მიმართოს სასამართლოს და მოითხოვოს კონცენტრაციის გაუქმება.
განშლის მექანიზმი, ასევე, ერთ-ერთი სერიოზული ბერკეტია, რომელიც აქვს მინიჭებული კონკურენციის სააგენტოს ცვლილების შედეგად გაზრდილი მანდატის ფარგლებში. კერძოდ, სააგენტო უფლებამოსილი გახდა სასამართლოს მიმართოს მოტივირებული შუამდგომლობით და მოითხოვოს კონცენტრაციის გაუქმება თუ კონცენტრაცია განხორციელდა მისი უარყოფითი დასკვნის არსებობის შემთხვევაში ან მხარეებმა არ შეასრულეს სტრუქტურული და ქცევითი ხასიათის ვალდებულებები. საბოლოო გადაწყვეტილებას კი იღებს სასამართლო.
2020 წელს განხორციელებული ცვლილებების შემდეგ, მარეგულირებელ ორგანოებსა და სააგენტოს შორის კომპეტენციების გამჯვნიდან გამომდინარე, ერთსა და იმავე რეგულირებად სფეროში მოქმედი ეკონომიკური აგენტების კონცენტრაციის შესახებ შეტყობინება უნდა წარედგინოს არა სააგენტოს, არამედ, შესაბამის მარეგულირებელ ორგანოს. თავის მხრივ, თითოეული სფეროს მარეგულირებელი კანონმდებლობა ითვალისწინებს შეტყობინების ვალდებულების წარმომშობი ბრუნვის სხვადასხვა ზღვარს. მაგალითად, საქართველოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელ ეროვნულ კომისიას აქვს სააგენტოს მსგავსი პირობა — სუბიექტების ერთობლივი ბრუნვა 20 მილიონი და თითოეულის — 5 მილიონი. ხოლო, საქართველოს ეროვნულ ბანკს დაწესებული აქვს უფრო მაღალი ზღვარი — სუბიექტების ერთობლივი შემოსავალი 40 მილიონი და თითოეულის — 20 მილიონი.
კონცენტრაციის ნაწილში, საგამონაკლისო ნორმები არის კომუნიკაციების ეროვნული კომისიისთვის, კერძოდ, 2026 წლის პირველ იანვრამდე, იმგვარ კონცენტრაციას, როდესაც ხდება მისი რეგულირებადი სუბიექტის წილის შეძენა ან შერწყმის ერთ-ერთ მხარეს წარმოადგენს, კონცენტრაციის განხილვა რომც ექცეოდეს სააგენტოს კომპეტენციის სფეროში, შეტყობინებას მაინც განიხილავს კომისია.
შეიძლება ითქვას, რომ კონცენტრაციების ნაწილში განხორციელებული ცვლილებები არის საკმაოდ სერიოზული, თუმცა, ცალკეული საკითხები საჭიროებს დახვეწას, რაც ეტაპობრივად უფრო მეტად გამოიკვეთება პრაქტიკაში, კანონის აღსრულების პროცესში.
საქართველოს კონკურენციის ეროვნული სააგენტოს მიერ ეკონომიკური აგენტის ადგილზე შემოწმების პროცედურა
2020 წლის 4 ნოემბრს „კონკურენციის შესახებ“ საქართველოს კანონსა და საქართველოს ადმინისტრაციულ საპროცესო კოდექსში შესული ცვლილებების შედეგად, მნიშვნელოვნად არის შეცვლილი საქართველოს კონკურენციის ეროვნული სააგენტოს მიერ ეკონომიკური აგენტების ადგილზე შემოწმების პროცედურა.
ცვლილებებამდე, სააგენტოს, მართალია, ჰქონდა უფლება, სასამართლოს ნებართვის საფუძველზე, მოეხდინა ეკონომიკური აგენტების ადგილზე შემოწმება, თუმცა, არ არსებობდა შესაბამისი საპროცესო ნორმები, რომლითაც სასამართლოს უნდა ეხელმძღვანელა სააგენტოს შუამდგომლობის განხილვის დროს და უნდა დაყრდნობოდა საქართველოს ადმინისტრაციულ საპროცესო კოდექსში არსებულ მეწარმის საქმიანობის შემოწმების მარეგულირებელ ნორმებს. თავის მხრივ, მეწარმის საქმიანობის შემოწმების განსაზღვრელი დებულებები სასამართლოს ავალდებულებდა, ეცნობებინა ეკონომიკური აგენტისთვის სააგენტოს შუამდგომლობის შესახებ და შედეგად, წინასწარ ხდებოდა მეწარმე სუბიექტებისათვის ინფორმაციის მიწოდება მოსალოდნელი შემოწმების შესახებ.
2020 წლის 4 ნოემბრიდან საქართველოს ადმინისტრაციულ საპროცესო კოდექსს დაემატა სპეციალური თავი, რომლითაც სასამართლო ხელმძღვანელობს ეკონომიკური აგენტების ადგილზე შემოწმების თაობაზე სააგენტოს შუამდგომლობის განხილვის პროცესში და ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პროცედურული ნორმა არის შუამდგომლობის განხილვა ზეპირი მოსმენისა და ეკონომიკური აგენტების წინასწარი ინფორმირების გარეშე.
კანონსა და საქმის მოკვლევის წესში შესული ცვლილებებიდან გამომდინარე, სააგენტომ უნდა განახორციელოს შემდეგი პროცედურები ეკონომიკური აგენტების ადგილზე შესამოწმებლად:
ეტაპი I — საქმის მოკვლევის დაწყება: — ეკონომიკური აგენტის ადგილზე შემოწმება შესაძლებელია მხოლოდ საქმის მოკვლევის პროცესში. ამასთან, სააგენტო უფლებამოსილია, ადგილზე შეამოწმოს არამხოლოდ ის პირი, რომლის მიმართაც მიმდინარეობს საქმის მოკვლევა, არამედ, სხვა ისეთი ეკონომიკური აგენტიც, რომელთანაც ინახება შესაბამისი საქმისთვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე დოკუმენტები.
ევროკავშირის ქვეყნებში ადგილზე შემოწმების მექანიზმი ყველაზე ინტენსიურად გამოიყენება კონკურენციის შემზღუდველი შეთანხმებების შესწავლის დროს, რადგან წარმოადგენს პირდაპირი მტკიცებულებების მოპოვების ეფექტურ მეთოდს. თუმცა, მისი გამოყენება შესაძლებელია როგორც დომინანტური მდგომარეობის ბოროტად გამოყენების, ასევე, არაკეთილსინდისიერი კონკურენციის სავარაუდო ფაქტების მოკვლევის პროცესშიც.
ეტაპი II — სასამართლოში შუამდგომლობის წარდგენა:- ეკონომიკური აგენტის ადგილზე შემოწმების თაობაზე სააგენტომ შუამდგომლობით უნდა მიმართოს თბილისის საქალაქო სასამართლოს. სააგენტოს შუამდგომლობა უნდა იყოს დასაბუთებული, კერძოდ, სახეზე უნდა იყოს ერთ-ერთი კანონისმიერი პირობა — მტკიცებულებების დამალვის/განადგურების საფრთხე, ეკონომიკური აგენტების მიერ ინფორმაციის მიუწოდებლობა ან მატერიალური აქტივების ვიზუალური დათვალიერების აუცილებლობა. ამასთან, სააგენტომ დეტალური ინფორმაცია უნდა მიაწოდოს სასამართლოს შესამოწმებელი პირის, შემოწმების ადგილის, ვადის, ხასიათის და ფარგლების შესახებ.
სასამართლო 72 საათის განმავლობაში განიხილავს შუამდგომლობას და იღებს შესაბამის გადაწყვეტილებას. სასამართლოს მიერ ადგილზე შემოწმების თაობაზე ბრძანების გამოცემის შემთხვევაში, ეკონომიკური აგენტი ამ ინფორმაციას მიიღებს სააგენტოს მიერ შემოწმების ფაქტობრივ დაწყებასთან ერთად და მას აქვს უფლება ერთჯერადად გაასაჩივროს ეს ბრძანება სააპელაციო წესით — ჩაბარებიდან 48 საათში. თუმცა, ბრძანების გასაჩივრება არ აჩერებს მის მოქმედებას და სააგენტოს შეუძლია, გააგრძელოს ადგილზე შემოწმება გასაჩივრების მიუხედავად. იმ შემთხვევაში, თუ სააპელაციო სასამართლო დააკმაყოფილებს ეკონომიკური აგენტის მოთხოვნას და გააუქმებს ბრძანებას, სააგენტო ვეღარ გამოიყენებს შემოწმების დროს მოპოვებულ მტკიცებულებებს საქმის მოკვლევის პროცესში, როგორც დაუშვებელ მტკიცებულებებს.
დღეს-დღეობით, სააგენტოს ჯერ არ აქვს პრაქტიკაში გამოყენებული ეს მექანიზმი, თუმცა, დიდია ალბათობა, სააგენტომ საქმის მოკვლევის თაობაზე ბრძანების გამოცემისთანავე მიმართოს სასამართლოს და სანამ მხარეებს ეცნობებათ საქმის მოკვლევის დაწყების შესახებ ინფორმაცია, იქამდე მოხდეს მათი ადგილზე შემოწმება. კერძოდ, შესაძლებელია, სააგენტომ საქმის მოკვლევის დაწყების და ადგილზე შემოწმების შესახებ ბრძანებები ერთად გააცნოს მხარეებს. ეს უფრო აქტუალური იქნება კონკურენციის შემზღუდველი შეთანხმების შესწავლის პროცესში, მით უფრო თუ გავითვალისწინებთ, რომ კარტელური შეთანხმების თაობაზე საჩივრის დასაშვებობის ეტაპზე, სააგენტო მოპასუხეს არ აცნობებს საჩივრის შესახებ ინფორმაციას და მხარემ საერთოდ არ იცის რომ რაიმე სახის წარმოებაა მის შესახებ სააგენტოში. თუმცა, პრაქტიკა გვიჩვენებს, სააგენტოს მიდგომას.
ეტაპი III — სააგენტოს ბრძანების გამოცემა: — სასამართლოს ბრძანების საფუძველზე, სააგენტოს თავმჯდომარემ უნდა გამოსცეს ბრძანება, სადაც იქნება მითითებული იმ პირთა მონაცემები, რომლებმაც უნდა განახორციელონ ადგილზე შემოწმება (მათ შორის შესაძლოა, იყოს არამხოლოდ სააგენტოს თანამშრომელი, არამედ მოწვეული ექსპერტიც). ეს ბრძანებაც, სასამართლოს ბრძანებასთან ერთად, უნდა გადაეცეს ეკონომიკურ აგენტს შემოწმების დაწყებამდე.
ეტაპი IV — შემოწმების ფაქტობრივი განხორციელება: — ადგილზე შემოწმება უნდა მოხდეს ეკონომიკური აგენტის იურიდიული ან ფაქტობრივი საქმიანობის ადგილზე და სააგენტოს არ აქვს უფლება შეამოწმოს უფლებამოსილი პირების საცხოვრებელი ადგილი ან ავტომანქანა. შემოწმების დაწყება უნდა მოხდეს სამუშაო საათებში, თუმცა, დაწყებული შემოწმება სააგენტომ შეიძლება გააგრძელოს არასამუშაო დროსაც.
საქმის მოკვლევის წესის შესაბამისად, შემოწმების პროცესში, სააგენტოს წარმომადგენლებს აქვთ უფლება შეამოწმონ კომპანიაში არსებული ნებისმიერი დოკუმენტაცია შენახვის ფორმის და კონფიდენციალურობის მიუხედავად, სერვერები, პერსონალური კომპიუტერები, ლეპტოპები, ტაბლეტები და სხვა ელექტრონული მოწყობილობები, ინფორმაციის შესანახი საშუალებები, მყარი დისკები და სხვა, გააკეთოს მათი ასლები. ელექტორნული მოწყობილობების და კომპიუტერების შემოწმების უფლება საკმაოდ ფართო უფლებამოსილებაა და ეს საკითხი საჭიროებს უფრო მეტ სიცხადეს. მაგალითად, მართალია, სააგენტოს ენიჭება უფლება შეამოწმოს ელექტორნული ფოსტის მიმოწერა, თუმცა, ან ნაწილში, პროცედურული წესი არ ითვალისწინებს ძალიან დეტალურ ინფორმაციას და პრაქტიკაში, დადგება იმის განმარტების საჭიროება თუ რა სახის მიმოწერის შემოწმებას ახდენს სააგენტო, მაგალითად, ითვალისწინებს თუ არა იურიდიული პროფესიის პრივილეგიას, ამოწმებს თუ არა ან რა წესით მობილურ ტელეფონებს, რომლებიც გამოიყენება სამსახურებრივი მიზნით და ა.შ.
შემოწმების პროცესში, სააგენტოს წარმომადგენლებს აქვთ უფლება არაუმეტეს 72 საათის განმავლობაში დალუქონ შესამოწმებელი ფართი, დოკუმენტაცია ან კომპიუტერული ტექნიკა (რის თაობაზეც დგება ოქმი). ასევე, შემოწმების დროს შესაძლებელია, სააგენტოს წარმომადგენლებმა ახსნა-განმარტებები ჩამოართვან ეკონომიკური აგენტის თანამშრომლებს. თავის მხრივ, ეკონომიკური აგენტის წარმომადგენლები უფლებამოსილნი არიან მოიწვიონ ადვოკატი ან იურისტი, თუმცა, წესში მითითებულია, რომ ეს არ არის შემოწმების კანონიერების პირობა.
ადგილზე შემოწმების ვადა მითითებულია მოსამართლის ბრძანებაში და ის არ უნდა აღემატებოდეს ერთ კვირას. სააგენტო უფლებამოსილია, დასაბუთებული შუამდგომლობით მიმართოს სასამართლოს და მოითხოვოს ამ ვადის მაქსიმუმ ერთი თვით გაგრძელება.
ადგილზე შემოწმების შემდეგ სააგენტოს წარმომადგენლების მიერ მოხდება ინფორმაციის შენახვა, აღწერა და ოქმის შედგენა, რომელსაც ხელს აწერს ორივე მხარე. თავის მხრივ, ეკონომიკური აგენტის წარმომადგენელი უფლებამოსილია, მოითხოვოს ამ ინფორმაციის კომერციულ საიდუმლოებად ცნობა სააგენტოს მიერ.
ადგილზე შემოწმების პროცესში, ეკონომიკური აგენტის წარმომადგენლები ვალდებულნი არიან დაუშვან სააგენტოს წარმომადგენლები შენობაში, ხელი არ შეუშალონ შემოწმებას და მათი მითითების შემთხვევაში არ მიუახლოვდნენ ელექტრონულ მოწყობილობებს. აღნიშნული ვალდებულების შეუსრულებლობისთვის, ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა არ არის გათვალისწინებული კანონმდებლობით.
დგილზე შემოწმების მექანიზმის გამოყენების პროცესში სააგენტოსთვის მინიჭებული უფლებამოსილებები არის საკმაოდ ფართო და მის სწორად აღსრულებას ესაჭიროება ძალიან დიდი ინტელექტუალური და ადამიანური რესურსი სააგენტოს მხრიდან. ასევე, სააგენტომ უნდა უზრუნველყოს ამ მექანიზმის გამოყენება იმგვარად, რომ არ დაუშვას მხარეთა უფლებების დარღვევა. ასევე, მნიშვნელოვანია, სააგენტომ უფრო დეტალური განმარტებები გააკეთოს თუნდაც, გაიდლაინების შემუშვების გზით, რათა უფრო ცხადი გახდეს შემოწმების ფარგლები.
კონკურენციის კანონმდებლობის აღსრულება რეგულირებად სექტორში
ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი სფერო, რომელსაც შეეხო „კონკურენციის შესახებ“ საქართველოს კანონში 2020 წლის 4 ნოემბრიდან განხორციელებული ცვლილებები, არის ეკონომიკის რეგულირებადი სფერო.
ეკონომიკის რეგულირებად სფეროს მიეკუთვნება საქართველოს ეროვნული ბანკის, ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის და კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის მიერ რეგულირებადი სექტორები (საფინანსო, ელექტროენერგეტიკის, ბუნებრივი გაზის, წყალმომარაგების, კომუნიკაციების). აღნიშნულ სფეროებში, ცვლილებების განხორციელებამდე, კონკურენციის მარეგულირებელი ნორმები არ იყო სრულყოფილი და ბევრი საკითხი რჩებოდა ღია, რადგან საქართველოს კონკურენციის ეროვნული სააგენტოს უფლებამოსილებები სრულად იყო შეზღუდული ამ სექტორებში, ხოლო, სფეროს მარეგულირებელი კანონმდებლობა არ ითვალისწინებდა ბევრ მნიშვნელოვან საკითხს.
ეკონომიკის რეგულირებად სფეროს მიეკუთვნება საქართველოს ეროვნული ბანკის, ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის და კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის მიერ რეგულირებადი სექტორები (საფინანსო, ელექტროენერგეტიკის, ბუნებრივი გაზის, წყალმომარაგების, კომუნიკაციების). აღნიშნულ სფეროებში, ცვლილებების განხორციელებამდე, კონკურენციის მარეგულირებელი ნორმები არ იყო სრულყოფილი და ბევრი საკითხი რჩებოდა ღია, რადგან საქართველოს კონკურენციის ეროვნული სააგენტოს უფლებამოსილებები სრულად იყო შეზღუდული ამ სექტორებში, ხოლო, სფეროს მარეგულირებელი კანონმდებლობა არ ითვალისწინებდა ბევრ მნიშვნელოვან საკითხს.
2020 წელს კანონში შესული ცვლილებების შედეგად, შემოთავაზებულ იქნა ისეთი მოდელი, რომ კონკურენციის კანონმდებლობის აღსრულების უფლება რეგულირებად სექტორში მიენიჭა როგორც სააგენტოს, ასევე, შესაბამისი სფეროს მარეგულირებელ ორგანოს. ამასთან, ადგილი რომ არ ჰქონოდა სხვადასხვა სექტორში მოქმედი ეკონომიკური აგენტების მიმართ განსხვავებულ მიდგომას, კონკურენციის სამართლის ძირითადი ნორმების სისტემატიზაცია მოხდა ერთ კანონში. კერძოდ, კონცენტრაციის მარეგულირებელი ნორმები, დომინანტური მდგომარეობის ბოროტად გამოყენების და კონკურენციის შემზღუდველი შეთანხმებების განმსაზღვრელი დებულებები და კანონდარღვევისთვის შესაფარდებელი ჯარიმები ასახულია „კონკურენციის შესახებ“ საქართველოს კანონში და მარეგულირებელი ორგანოები ამ ნაწილში აღასრულებელ სწორედ ამ სპეციალურ კანონს. ასეთი ერთიანი სისტემის შემოღება მისასალმებელია, რადგან დაუშვებელია ერთი და იგივე სამართალდარღვევა სხვადასხვაგვარად იყოს განმარტებული სექტორების მიხედვით და სანქციაც იყოს განსხვავებული.
სანქციების ნაწილში, გამონაკლისს წარმოადგენს მხოლოდ საქართველოს ეროვნული ბანკი, რომელსაც „კონკურენციის შესახებ“ საქართველოს კანონით განსაზღვრულ ჯარიმასთან ერთად, ასევე, დამატებით შეუძლია გამოიყენოს სხვა საზედამხედველო ზომა (მაგ: ხელმოწერის უფლების შეჩერება და აშ.).
ამასთან, 2020 წელს განხორციელებული ცვლილებების შემდეგ, სრულად გაიმიჯნა სააგენტოსა და სფეროს მარეგულირებელი ორგანოს კომპეტენციების ფარგლები და განისაზღვრა ის კონკრეტული შემთხვევები, რა დროს რომელი უწყება არის პასუხისმგებელი კანონის აღსრულებაზე. კერძოდ, ეკონომიკის რეგულირებად სფეროში საქართველოს კონკურენციის ეროვნული სააგენტო საკითხს შეისწავლის თუ:
ა) კანონის სავარაუდო დამრღვევი ან კონცენტრაციის მონაწილე ერთ-ერთი მხარე არ არის ეკონომიკის რეგულირებადი სფეროს ეკონომიკური აგენტი: — აღნიშნული პირობა დაკმაყოფილებულ იქნება იმ შემთხვევაში, თუ, მაგალითად, კონცენტრაცია უნდა განხორციელდეს საფინანსო ინსტიტუტსა და სადაზღვევო კომპანიას შორის, ან თუ კონკურენციის შემზღუდველი შეთანხმების მხარეები არიან ენერგეტიკის სექტორში მოქმედი კომპანია და არარეგულირებადი სუბიექტი.
ბ) კანონის სავარაუდო დამრღვევი და კონცენტრაციის მონაწილე მხარეები ეკონომიკის სხვადასხვა რეგულირებადი სფეროს ეკონომიკური აგენტები არიან: — აღნიშნული პირობა დაკმაყოფილებული იქნება იმ შემთხვევაში, თუ მაგალითად, კონცენტრაციის მონაწილე მხარეებს წარმოადგენენ საფინანსო ინსტიტუტი და ენერგეტიკული კომპანია, ან თუ კონკურენციის საწინააღმდეგო შეთანხმების ფორმირება ხდება მათ შორის.
გ) სავარაუდო კანონის საწინააღმდეგო ქმედების განმახორციელებელი სუბიექტი/სუბიექტები არის/არიან ეკონომიკის რეგულირებადი სფეროს ეკონომიკური აგენტი/ეკონომიკური აგენტები, მაგრამ ეს ქმედება (დავის საგანი) ეკონომიკის რეგულირებად სფეროში არ განხორციელებულა: — ეს პირობა დაკმაყოფილებული იქნება იმ შემთხვევაში, თუ, მაგალითად, კომუნიკაციების სექტორში მოქმედი კომპანიები შეთანხმებული პირობებით შევლენ ისეთ სახელმწიფო ტენდერებში, რომელიც არ ეხება რეგულირებად სფეროს და აშ.
თავის მხრივ, მარეგულირებელი ორგანოები შეისწავლიან საკითხს, რომელიც ეხება მათ უშუალო რეგულირებად სექტორში მოქმედ სუბიექტებს. მაგალითად, ბანკების კონცენტრაციას შეისწავლის საქართველოს ეროვნული ბანკი. ასევე, მარეგულირებლის კომპეტენციას მიეკუთვნება საქმის წარმოების დაწყება სუბიექტის ცალმხრივ კანონსაწინააღმდეგო ქცევაზე — დომინანტური მდგომარეობის ბოროტად გამოყენებაზე (თუ დავის საგანიც რეგულირებადია).
კომპეტენციების გამიჯვნის თაობაზე უწყებებს შორის მიმდინარეობს მოლაპარაკებები და თუ პრაქტიკაში ექნება ადგილი ისეთ შემთხვევას, რომ ვერ მოხდა საქმის განხილვაზე უფლებამოსილი ორგანოს განსაზღვრა, შესაბამის წარმოებას ჩაატარებს სააგენტო, რაც დადებითად შეიძლება შეფასდეს, რადგან აღარ მოხდება რაიმე საკითხის ღიად დატოვება.
რაც შეეხება პროცედურულ ნაწილს, თითოეულ მარეგულირებელ ორგანოს მიეცა საშუალება მათი სპეციალური კანონმდებლობით შემოიღოს უშუალოდ სფეროს სპეციფიკას მორგებული პროცედურა. ამასთან, კანონმდებლობით გათვალისწინებულია უწყებათა შორის სავალდებულო თანამშრომლობის ნორმები, კერძოდ, იმის მიუხედავად თუ რომელი უწყება განიხილავს საკითხს, სავალდებულო ხდება მეორე უწყების ჩართვა ადმინისტრაციულ წარმოებაში. წარმოებაში მონაწილეობა გამოიხატება — ადმინისტრაციული წარმოების მასალების გაცნობაში, ახსნა-განმარტებებში/შემაჯამებელ სხდომებში მონაწილეობაში, გადაწყვეტილების პროექტის გაცნობაში, სანქციების თაობაზე მოსაზრებების წარდგენაში და ა.შ. თუმცა, არც ერთი უწყებისათვის არ არის სავალდებულო, მბოჭავი ძალის მქონე მეორის მოსაზრება.
პროცედურულ ნაწილში, სააგენტოს მიერ საქმის შესწავლის შემთხვევაში, ერთ-ერთი საგამონაკლისო რეგულირება შეეხება საფინანსო სექტორში მოქმედი სუბიექტებისაგან ინფორმაციის გამოთხოვას. კერძოდ, სააგენტოს არ აქვს უფლება პირდაპირ გამოითხოვოს ინფორმაცია საფინანსო სექტორის წარმომადგენლებისგან. სააგენტო ვალდებულია მიმართოს საქართველოს ეროვნულ ბანკს, რომელიც, თავის მხრივ უზრუნველყოფს ინფორმაციის მოპოვებას.
2020 წელს კანონში განხორციელებული ცვლილებები დადებითად შეიძლება შეფასდეს, თუმცა, სექტორის სპეციფიკიდან გამომდინარე, გრძელვადიან პერსპექტივაში, პრაქტიკა ნათლად აჩვენებს თუ როგორ უნდა მოხდეს უფრო მეტად ამ საკითხების დარეგულირება და საჭირო გახდება თუ არა სხვაგვარი საკანონმდებლო მოდელის შემოთავაზება — მაგალითად, კონკურენციის კანონმდებლობის აღსრულების უფლება უნდა მიეცეს თუ არა სრულად სააგენტოს, ან სრულად მარეგულირებლის კომპეტენციაში უნდა შედივიდეს თუ არა.
საქართველოს კონკურენციის სამართლის მიმოხილვა
საქართველოს კონსტიტუციით ეკონომიკური თავისუფლება აღიარებული და უზრუნველყოფილი უფლებაა. კონკურენცია ეკონომიკური თავისუფლების ქვაკუთხედს წარმოადგენს.
კონსტიტუციის შესაბამისად, სახელმწიფო ზრუნავს ქვეყანაში კონკურენციის განვითარებაზე.
საქართველოს კონკურენციის შესახებ საქართველოს კანონი მიღებულია 2012 წელს. კანონის მიზანია საქართველოში ბაზრის ლიბერალიზაციის, თავისუფალი ვაჭრობისა და კონკურენციის ხელშეწყობა.
საქართველოს კონკურენციის კანონის მისადაგება ევროპულ კანონმდებლობასთან საქართველოსა და ევროკავშირს შორის გაფორმებული ღრმა და ყოვლისმომცვლელი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმებით გათვალისწინებული პირობაა. ამ პირობიდან გამომდინარეობდა კანონში განხორციელებული ცვლილებები რომელიც საქართველოს პარლამენტმა 2020 წელს დაამტკიცა. აღნიშნული ცვლილებების მომზადებაში ევროკავშირის ექსპერტები აქტიურად იყვენენ ჩართულები.
საქართველოს პარლამენტის მიერ დამტკიცებული ცვლილებების შედეგად საქართველოში მოქმედი ყველა ეკონომიკური სუბიექტი ერთი კანონის რეგულირების ქვეშ მოექცა და კონკურენციის კანონი გავრცელდა ყველა სფეროზე, რაც ცალსახად დადებითად უნდა შეფასდეს.
კანონში განხორციელებული მნიშვნელოვან ცვლილებებს წარმოადგენდა სააგენტოს უფლებამოსილებების და პროცედურების გამართვა ისეთ საკითხებთან მიმართებით, როგორიცაა ინფორმაციის გამოთხოვა, საქმის მოკვლევის ვადები და ადგილზე შემოწმების მექანიზმი.
კანონში განხორციელებული ცვლილების შედეგად გამკაცრდა კანონმდებლობა არაკეთილსინდისიერ კონკურენციის ფაქტებზე და განისაზღვრა ჯარიმა კანონის დარღვევაზე პირველ ჯერზე ბრუნვის 1%-მდე ხოლო დარღვევის განმეორების შემთხვევაში ბრუნვის 3%-მდე.
მნიშვნელოვანი ცვლილებები შეეხო რეგულირებადი სფეროს აგენტებს, რომლებზეც ცვლილებამდე კანონის მოქმედება არ ვრცელდებოდა, ხოლო ცვლილების შემდგომ რეგულირებადი სფეროს აგენტებზეც ისევე როგორც ყველა სხვა სფეროზე კანონი ყოვლისმომცვლელად გავრცელდება. მნიშვნელოვანი სახესხვაობას წარმოადგენს ის გარემოება რომ რეგულირებადი სფეროს შემთხვევაში მაკონტროლებელ ორგანოს ამ სფეროს აგენტებს შორის დავის შემთხვევაში არა კონკურენციის სააგენტო არამედ ეროვნული მარეგულირებელი ორგანო იქნება.
ამასთან, კანონით განისაზღვრა, რომ კონკურენციის სააგენტო შეისწავლის საკითხს იმ შემთხვევაში თუ:
ა) სავარაუდო კანონდამრღვევი ან კონცენტრაციის მონაწილე ერთ-ერთი მხარე არ წარმოადგენს ეკონომიკის რეგულირებადი სფეროს ეკონომიკურ აგენტს;
ბ) სავარაუდო კანონდამრღვევი ან კონცენტრაციის მონაწილე მხარეები წარმოადგენენ ეკონომიკის რეგულირებადი სხვადასხვა სფეროს ეკონომიკურ აგენტებს;
გ) ქმედების განმახორციელებელი სუბიექტ(ებ)ი წარმოადგენს ეკონომიკის რეგულირებადი სფეროს ეკონომიკურ აგენტს, მაგრამ, სავარაუდო კანონსაწინააღმდეგო ქმედება (დავის საგანი) არ არის განხორციელებული ეკონომიკის რეგულირებად სფეროში.
პარლამენტის მიერ 2020 წელს მიღებული კონკურენციის კანონის ცვლილებები მნიშვნელოვანი ნაბიჯია კონკურენციის კანონმდებლობის სრულყოფის კუთხით ამასთან, კვლავ რჩება საკითხები, რომლებიც საჭიროებს შემდგომ დახვეწას.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს პრაქტიკის მიმოხილვა
სამეწარმეო სამართალი
შედეგი
2013 წლის 24 ივნისის საქმეზე ას 76–72–2013 უზენაესმა სასამართლომ განმარტა, რომ კომპანიის დირექტორის უფლებამოსილების შეზღუდვა გარიგების დადებაზე რეგისტრირებული უნდა იყოს სამეწარმეო რეესტრში ან მესამე პირმა, რომლის თანხმობის გარეშეც დაიდო გარიგება, უნდა დაამტკიცოს, რომ ხელშემკვრელი მხარეები არაკეთილსინდისიერად მოქმედებდნენ და თანხმობის აუცილებლობის თაობაზე მათთვის ცნობილი იყო.
ფაქტები
1. თბილისის საოლქო სასამართლოს სამოქალაქო და სამეწარმეო საქმეთა კოლეგიის 2003 წლის 28 თებერვლის განჩინებით დამტკიცდა მხარეთა შორის მორიგება. განჩინების მე-11 პუნქტის თანახმად, მხარეები შეთანხმდნენ, რომ ნაკისრი ვალდებულების შესრულების უზრუნველყოფის მიზნით და დავალიანების სრულად ამოწურვამდე შპს „ს. ტ-ი“ არ განკარგავდა (არ დატვირთავს, არ გაასხვისებს) თავის უძრავ-მოძრავ ქონებას სს „ს-ოს“ წინასწარი თანხმობის გარეშე;
2. მორიგების აქტით გათვალისწინებული ზემოაღნიშნული შეზღუდვა სს „ტ. ი-ის“ თანხმობის გარეშე ქონების გასხვისების თაობაზე, რაიმე ფორმით რეგისტრირებული არ ყოფილა;
3. 26.03.2009 წელს შპს „ს. ტ-სა“ (გამყიდველი) და შპს „მ-ს“ (მყიდველი) შორის გაფორმდა ლიცენზიების გადაცემის ხელშეკრულება, რომლითაც შპს „მ-მა“ შეიძინა N53 ლიცენზია (სატელეფონო (სასადგურო) ინდექსით … სარგებლობის უფლება) სრულად და N21 ლიცენზია ნაწილობრივ, სამნიშნა ნუმერაციის რესუსრსის 8–10-ის ნაწილში;
4. 31.03.2009 წელს. შპს „ს. ტ-სა“ (გამყიდველი) და შპს „მ-ს“ (მყიდველი) შორის გაფორმდა ნასყიდობის ხელშეკრულება, რომლითაც შპს „მ-მა“ შეიძინა 2 355 606.22 აშშ დოლარის ღირებულების ქონება;
5. თბილისის საქალაქო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა კოლეგიის 04.01.2011წ. განაჩენით დადგენილია სადავო გარიგებების მხოლოდ ერთი მხარის — შპს „ს. ტ-ის“ (გამყიდველის) ხელმძღვანელი პირების მართლსაწინაღმდეგო ქმედება სადავო გარიგებების დადებისას. რაც შეეხება გარიგების მეორე მხარეს — შპს „მ-ს“ (მყიდველს), ზემოაღნიშნული განაჩენით არ დასტურდება ის გარემოება, რომ სადავო გარიგებების დადებისას კომპანიის ხელმძღვანელების ქმედება წარმოადგენდა მართლსაწინააღმდეგო, ბრალეულ ქმედებას და რომ გარიგების დადების მიმართ მისი მიზანი აპელანტებისათვის ზიანის მიყენება იყო.
სასამართლოს შეფასება
სამოქალაქო კოდექსის 99-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, თუ გარიგების ნამდვილობა დამოკიდებულია მესამე პირის თანხმობაზე, მაშინ როგორც თანხმობა, ასევე მასზე უარი შეიძლება გამოითქვას როგორც ერთი, ისე მეორე მხარის წინაშე. იმავე კოდექსის 59-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით კი, ბათილია კანონით ან ხელშეკრულებით გათვალისწინებული აუცილებელი ფორმის დაუცველად დადებული გარიგება, ასევე ნებართვის გარეშე დადებული გარიგება, თუ ამ გარიგებისთვის საჭიროა ნებართვა.
საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ მითითებული ნორმა შეეხება როგორც კანონით დადგენილ, ისე მხარეთა მიერ შეთანხმების საფუძველზე დაწესებულ სავალდებულო თანხმობას. განსხვავება ისაა, რომ კანონით დადგენილი სავალდებულო თანხმობის (ნებართვის) არ არსებობისას გარიგების ნამდვილობა კონტრაჰენტის მოქმედებაზე დამოკიდებული არაა და იგი ცალსახად ბათილია, ხოლო თუ მესამე პირის თანხმობა ხელშეკრულების ან სხვა ვალდებულებით სამართლებრივი ინსტრუმენტის მეშვეობითაა გათვალისწინებული, ამგვარი თანხმობის გარეშე დადებული გარიგების ნამდვილობა კონტრაჰენტის კეთილსინდისიერებაზეა დამოკიდებული, ანუ იმ გარემოებაზე, იცოდა თუ არა მან გარიგების დადებისას მისი ხელშემკვრელი მხარის უფლებამოსილების შეზღუდვის თაობაზე.
იურიდიული პირის შემთხვევაში, ამგვარი შეზღუდვა რეგისტრირებული უნდა იყოს კანონით დადგენილი წესით, ან მესამე პირმა, რომლის თანხმობის გარეშეც დაიდო გარიგება, უნდა დაამტკიცოს, რომ ხელშემკვრელი მხარეები არაკეთილსინდისიერად მოქმედებდნენ და თანხმობის აუცილებლობის თაობაზე მათთვის ცნობილი იყო. განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ამ ნორმის სწორად განმარტება სამეწარმეო სუბიექტებთან მიმართებით იძენს, ვინაიდან, კონკრეტულ საზოგადოებას თავისი წესდებით შეუძლია დააწესოს საერთო კრების ან სამეთვალყურეო საბჭოს ან ყველა პარტნიორის თანხმობის აუცილებლობა ისეთ საკითხებზეც, რომლებზეც კანონით ასეთი თანხმობა საჭირო არ არის. საკასაციო სასამართლო მიუთითებს, რომ მესამე პრებისათვის ამგვარ შეზღუდვას ძალა აქვს, თუ იგი სამეწარმეო რეესტრშია რეგისტრირებული.
საკასაციო სასამართლო მიუთითებს, რომ, მოცემულ შემთხვევაში, მორიგების აქტით გათვალისწინებული შეზღუდვა სს „ტ. ი-ის“ თანხმობის გარეშე ქონების გასხვისების დაუშვებლობის თაობაზე, რაიმე ფორმით რეგისტრირებული არ ყოფილა.
ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სადავო გარიგებების ბათილად ცნობის საფუძველი არ არსებობს.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს პრაქტიკის მიმოხილვა
სესხის ხელშეკრულბა
შედეგი
2015 წლის 22 ივლისის საქმეზე ას 127–119–2015 უზენაესმა სასამართლომ განმარტა, რომ საბანკო სისტემის მეშვეობით მხოლოდ თანხის გაგზავნის დადასტურება არ არის საკმარისი სესხის ხელშეკრულების დადებულად ჩასათვლელად.
ფაქტები
1. მოსარჩელემ, რომელიც რამდენიმე წელი ცხოვრობდა იტალიაში, 2010 წელს გაიცნო მოპასუხე და პერიოდულად უგზავნიდა თანხებს იტალიაში გასამგზავრებლად. მთლიანობაში, გაგზავნილი თანხის ოდენობამ შეადგინა 4 327 ევრო, რომელიც მოპასუხეს 2011 წლის ბოლომდე უნდა დაებრუნებინა.
2. მოპასუხემ არ უარყო სადავო თანხების იტალიიდან გამოგზავნის შესახებ მითითებული გარემოება, თუმცა განმარტა, რომ მასსა და მოპასუხეს შორის რაიმე შეთანხმებას სასესხო ურთიერთობაზე (თანხის დაბრუნებაზე) ადგილი არ ჰქონია. მოპასუხემ მიუთითა, რომ მოსარჩელე გაიცნო სკაიპის მეშვეობით და ინტენსიური მიმოწერის შედეგად ერთმანეთი შეუყვარდათ. მოგვიანებით, მოსარჩელემ შესთავაზა მისივე დაფინანსებით სამი თვით იტალიაში თავისთან გამგზავრება. მოპასუხემ შეთავაზება მიიღო და სამი თვით სტუმრად გაემგზავრა მოსარჩელესთან იტალიაში. საქართველოში დაბრუნების შემდეგ ჩამოვიდა მოსარჩელეც, ხოლო 2012 წლის იანვარში ირივენი კვალავ გაემგზავრნენ იტალიაში. მოგვიანებით კი, პირადი ცხოვრების არათანხვედრი გეგმების გამო მათ შორის ურთიერთობა დაიძაბა.
სასამართლოს შეფასება
სასამართლომ აღნიშნა, რომ სესხის ხელშეკრულებიდან გამომდინარე ვალდებულებით -სამართლებივი ურთიერთობის არსებობის მტკიცების ტვირთი მოსარჩელეს ეკისრებოდა, მით უფრო, იმ პირობებში, როდესაც მოპასუხემ დაადასტურა თანხის მიღების ფაქტი და სადავოდ გახადა მხოლოდ თანხის გადაცემის მიზნობრიობა (სასესხო ურთიერთობის არსებობა). მართალია მოცემულ შემთხვევაში, მოსარჩელემ წარმოადგინა სადავო თანხის იტალიიდან გადმოგზავნის გზით მოპასუხისათვის თანხის გადაცემის დამადასტურებელი მტკიცებულება (ფულადი გზავნილის გადარიცხვის ამსახველი ამონაწერი), თუმცა მასში რაიმე მინიშნება/მითითება არ არის მხარეთა შორის სასესხო ვალდებულების არსებობაზე. შესაბამისად, იმ პირობებში, როდესაც სადავოა თანხის გადაცემის დანიშნულება (სამართალურთიერთობის კვალიფიაციისათვის) მხოლოდ მოპასუხის სახელზე სადავო თანხის გადმოგზავნა და მის მიერ ამ თანხის მიღების ფაქტით არ შეიძლება დადასტურდეს მხარეთა შორის სასესხო ვალდებულების არსებობა.
სასამართლოს მოსაზრებით, სესხის ზეპირი ხელშეკრულების არსებობაზე მითითებისას სახეზე უნდა იყოს არა მხოლოდ თანხის გადაცემა, არამედ, ის ფაქტობრივი გარემოებაც, რომ თანხის მიმღებმა მისი დაბრუნების ვალდებულება იკისრა. სწორედ ამ გარემოების არსებობა განაპირობებს ხელშეკრულებიდან გამომდინარე საპირისპირო ვალდებულების — სესხის ანაზღაურების მოთხოვნის უფლებას.
Loading...